Svrha ove studije je mjerenje finansijske inkluzije i ispitivanje uloge digitalne finansijske pismenosti i njenih komponenti, kao i različitih socio-demografskih faktora u odnosu na finansijsku inkluziju. Rad istražuje medijacijski efekat digitalnih finansijskih stavova na odnos između digitalnog finansijskog znanja i digitalnog finansijskog ponašanja, kao i medijacijski efekat digitalnih finansijskih stavova i digitalnog finansijskog ponašanja na odnos između digitalnog finansijskog znanja i finansijske inkluzije.

Koristeći kros-sekcijski dizajn istraživanja, studija koristi podatke iz UNSA 2022 Ankete o finansijskoj pismenosti odraslih u Bosni i Hercegovini, prikupljene na reprezentativnom, slučajnom uzorku od 1.096 odraslih osoba. Glavna metodologija uključuje logističku i ordinalnu logističku regresijsku analizu, kao i korištenje PROCESS alata za analizu medijacijskih efekata.

Rezultati pokazuju da je efekat digitalnog finansijskog znanja na digitalno finansijsko ponašanje djelimično posredovan digitalnim finansijskim stavovima. Također, efekat digitalnog finansijskog znanja na finansijsku inkluziju je u potpunosti posredovan na tri načina: putem digitalnih finansijskih stavova, putem digitalnog finansijskog ponašanja i putem serijske medijacije koja uključuje digitalne finanijske stavove i digitalno finansijsko ponašanja u nizu. Starost, obrazovanje, zaposlenost i mjesto stanovanja značajno su povezani s finansijskom inkluzijom. Pristup internetu je značajno povezan sa visinom skora finansijske inkluzije, ali ne i sa baznom finansijskom inkluzijom, koja se ogleda u posjedovanju bankarskog (tekućeg i/ili štednog) računa.  Iako su žene gotovo dvostruko češće bez bankarskog računa u odnosu na muškarce, nije pronađena statistički značajna razlika među spolovima u pogledu posjedovanja finansijskih proizvoda, skora finansijske inkluzije ili posjedovanja bankarskog računa.

Rezultati sugeriraju da postoji potreba za unapređenjem digitalnog finansijskog znanja i digitalnih finansijskih stavova, kako bi se odraslim osobama omogućilo veće korištenje finansijskih proizvoda. Finansijske institucije mogu koristiti ove rezultate pri dizajniranju i promociji svojih usluga.

Implikacije na politike upućuju na potrebu razvoja nacionalnih strategija za finansijsko obrazovanje, s naglaskom na jačanje digitalne finansijske pismenosti, posebno digitalnog finansijskog znanja i stavova, kako bi se unaprijedila formalna finansijska inkluzija odraslih. Također, vlade bi trebale raditi na širenju internet pristupa.

Rezultati daju specifičan doprinos teoriji planiranog ponašanja i adresiraju do sada neistraživenu ulogu digitalnih finansijskih stavova u odnosu na ponašanje pojedinca. Doprinose ograničenim empirijskim dokazima o medijacijskoj ulozi digitalnih finansijskih stavova u odnosu na digitalno finansijsko ponašanje, kao i serijskoj medijacijskoj ulozi digitalnih finanijskih stavova i digitalnog finansijskog ponašanja u odnosu na finansijsku inkluziju.

Referenciranje:

Zaimovic, A., Omanovic, A., Nuhic Meskovic, M., Arnaut-Berilo, A., Zaimovic, T., Dedovic, L., & Torlakovic, A. (2025). The nexus between digital financial knowledge and financial inclusion: digital financial attitudes and behaviour as mediators enhancing financial inclusion. International Journal of Bank Marketing, 43(2), 388-423.

Članak je dostupan putem webstranice izdavača Emerald:

https://www.emerald.com/insight/content/doi/10.1108/ijbm-01-2024-0053/full/html